De video’s van Rik Möhlmann zijn een samenraapsel van zelfgeschoten materiaal en geleende beelden van het internet. Schokkerig gefilmde scènes worden afgewisseld met verstilde momenten waarbij de camera afdaalt onder water. Het oorspronkelijke geluid is in veel situaties vervangen door zelfgecomponeerde audiofragmenten, die veelal zijn geproduceerd met huis- tuin- en keukenobjecten als knikkers in bakjes met water, borden en bestek.
Hoewel film zijn belangrijkste medium lijkt, profileert Möhlmann zich nadrukkelijk als mediakunstenaar. Het bestempelen van zijn werk als videokunst beschouwt hij als een te beperkte omschrijving van zijn activiteiten. Bovendien speelt ‘medium’ als theoretisch concept een belangrijke rol in zijn denken over kunst. Het gegeven dat media veelvuldig worden ingezet om een zo transparant mogelijke blik op de werkelijkheid te bieden, maar tegelijkertijd een zuivere objectieve kijk in de weg staan, fascineert hem zeer. Zo wil een schilderij een doorkijkje zijn naar de ons omringende wereld, maar uiteindelijk is het slechts verf op een doek waarmee de maker zijn visie communiceert. Deze tegenstrijdigheid, die door Möhlmann wordt aangeduid als ‘verdubbeling’, is een belangrijk uitgangspunt voor zijn eigen werk.
Zo maakte hij voor zijn eindexamen aan Academie Minerva de ruim drie minuten durende video My Little Nijlpaard: Original (2006). In deze collage van eigenhandig gefilmde beelden en van internet geplukte amateuropnames worden ogenschijnlijk willekeurig samengebrachte beelden met elkaar afgewisseld. We zien zwemmende nijlpaarden in een aquarium, discussiërende mensen in beschonken toestand en dansende plastic voetballen in ruig stromend water langs komen. Door verschillende bronnen naast elkaar te tonen of over elkaar te plakken wordt volgens Möhlmann duidelijk op welke uiteenlopende manieren een medium gebruikt kan worden.
Maar is de bewustwording van de ‘verdubbeling’ ook de voornaamste reactie die bij de beschouwer wordt opgeroepen? In eerste instantie leveren de collages grappige, goed gevonden of enigszins bevreemdende situaties op. De afwisseling van totaal verschillende beelden en omstandigheden is voor de hedendaagse kijker zozeer gemeengoed, dat het beoogde bewustwordingsproces wellicht niet direct in gang wordt gezet. De kracht van het werk schuilt dan ook niet zozeer in het afwisselend tonen van verschillende ‘perspectieven’, maar in de betekenisvolle combinaties van beeld en geluid. Op het moment dat de camera in My Little Nijlpaard naar beneden zakt om de onderwaterwereld te filmen en het onophoudelijke geruis van stromend water plaats maakt voor een rustgevend zelfgecreëerd geklots, treedt de bewustwording in. Zowel beeld als geluid ‘tonen’ ons water, maar toch werkt het bevreemdend. Hoewel het water klinkt als water, zou het in deze omstandigheid in werkelijkheid anders klinken. Door de bevreemdende klanken ontstaat er een afstand tussen het beeld en de kijker en wordt laatstgenoemde eerder een beschouwer van het medium - in dit geval video - dan dat hij er door meegevoerd wordt.
De combinaties van beeld en geluid zijn ook zeer betekenisvol in de zin dat klanken het beeld een totaal andere landing kunnen geven en omgekeerd. Treffend voorbeeld is de korte video Tone Fetish (2008). Uitgangspunt was een op internet gevonden amateurfilmpje van een jonge vrouw gezeten op een bed. Ze heeft haar blote voeten vlak voor de camera geplaatst die zich aan het voeteneind bevindt en beweegt haar tenen willekeurig op en neer, zonder de intentie te hebben om een ritme aan te geven. Möhlmann, in wiens hoofd direct een muziekstuk ontstond bij het zien van de video, heeft er droge tonen van een accordeon overheen geplakt die de beweging volgen. Als gevolg van de interventie is de aanvankelijk aanwezig erotische lading totaal verdwenen en is de aandacht meer naar de (beweging van) de voeten verplaatst.
Daar waar de zelfgemaakte geluiden zijn verwoven met beelden, wordt de in aanleg aanwezige menselijke neiging tot associëren het sterkst aangewakkerd. Omdat het geluid niet precies overeenkomt met wat men ziet, ontstaat er ruimte voor eigen invulling. Een dergelijke ervaring vormde voor zelf Möhlmann aanleiding het medium geluid verder te exploreren in zijn werk. ‘Tijdens een vakantie lag ik ’s ochtends in m’n tent en hoorde allemaal geluiden om me heen die ik niet precies kon thuis brengen: gekraak, geritsel, getik van borden en bestek. Ik ben toen op het idee gekomen om audiomassages te gaan geven (maken van zachte geluiden middels onder meer gebruiksvoorwerpen rondom iemands hoofd). Geluid staat meer opzichzelf en draagt minder referenties in zich.’
Zelf omschrijft Möhlmann zijn werkwijze ook wel als ‘spelen op professioneel niveau’. Op een associatieve wijze bouwt hij een betekenisvol knip- en plakwerk van beeld en geluid. Maar zijn werk is niet geheel vrijblijvend. Tegelijktijd streeft hij er ook naar het ingesleten kijk- en denkpatroon van mensen te doen wankelen, als is het maar voor even. Zijn recente stap om de kunstruimte ‘als podium’ te verruilen voor het internet kan misschien ook in dit licht gezien worden. Tijdens PROMO heeft hij verschillende filmpjes gemaakt die via het You Tubeaccount Thou Thubus direct op het internet zijn (terug)geplaatst, om zodoende een relatief argeloos publiek te bereiken dat onvoorbereid is op kunst of een ‘artistieke interventie’.
Josien Beltman
rikmohlmann.com
ThouTubus
Geen opmerkingen:
Een reactie posten